ร่วมสวดสาธยายพระไตรปิฎก ปีที่ ๑๒ ออนไลน์สดจาก ยุวพุทธิกสมาคมแห่งประเทศไทยฯ

รัตนสูตร เป็น พระสูตร ใน พระสุตตันตปิฎก หมวด ขุททกนิกาย ขุททกปาฐะ และยังปรากฏในหมวดสุตตนิบาต เป็นพระคาถาจำนวน ๑๗ บท แต่มีปรากฏในพากย์ภาษาสันสกฤตจำนวน ๑๙ บท ดังที่มีอยู่ในคัมภีร์ มหาวัสตุอวทาน ของนิกาย โลโกตตรวาท และนิกาย มหาสังฆิกะ พระสูตรนี้ได้พรรณนาคุณของ พระรัตนตรัย และป่าวประกาศความยิ่งใหญ่ และคุณลักษณะของพระอริยะเจ้า มีพระโสดาบัน เป็นอาทิ จุดประสงค์ของการประกาศพระสูตรนี้ ก็เพื่อโปรดชาวเมืองเวสาลี ให้รอดพ้น จาก ภยันตรายทั้งปวง ที่กำลังรุมเร้าชาวเมืองแห่งนี้ เนื้อหาในบทสวดเพื่อยังให้ชาวเมืองทั้งหลายได้มีดวงตาเห็นธรรม

รัตนสูตร หรือรัตนปริตร จัดเป็นหนึ่งในพระปริตร หรือพระคาถาพรรณนาอานุภาพของพระ รัตนตรัย โดยได้รับการจัดให้เป็นหนึ่งในพระคาถาหลักของคัมภีร์จตุภาณะวารปาลี หรือตำรารวบรวมพระปริตรที่เป็นที่นิยมสวดสาธยายกันในศรีลังกา รวบรวมขึ้นในช่วงยุคกลางของประวัติศาสตร์พุทธศาสนา หรือในยุคที่พระพุทธศาสนากำลังรุ่งเรืองในลังกา นอกจากนี้ ยังมี อรรถกถา อธิบายพระปริตรนี้ในคัมภีร์ ปรมัตถโชติกา อรรกถาขุททกนิกาย ความว่า เมื่อคราวที่กรุงเวสาลี นั้นเกิด ทุพภิกขภัย ฝนแล้งข้าวกล้าตายเกลื่อนกลาด จนชาวเมืองมากมายต้องล้มตาย ต้องนำศพไปทิ้งนอกเมือง ครั้นพวกอมนุษย์ได้กลิ่นคนตาย ก็พากันเข้าพระนคร รบกวนมนุษย์ที่ยังมีชีวิตอยู่ ต่าง ๆ นา ๆ แต่นั้นมาก็ยิ่งทำให้ผู้คนก็ล้มตาย เพิ่มมากขึ้น ทั้งที่เกิดจากความอดอยาก จากเพราะความปฏิกูลจนเกิด อหิวาตกโรค และทั้งจากอมนุษย์เบียดเบียน ชาวเมืองจึงพากันไปกราบทูลพระราชาว่า แต่ก่อนนี้ นับได้ ๗ ชั่วราชสกุล ไม่เคยเกิดภัยเช่นนี้เลย ชะรอยพระองค์ไม่ทรงตั้งอยู่ในธรรม

พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงพิจารณา รับนิมนต์

เมื่อพระราชาทรงเรียกพระประยุรญาติเจ้าแห่งลิจฉวีมาประชุมโดยพร้อมกัน ทรงตรัสถามว่า พระองค์ได้ตั้งอยู่ในความบกพร่องหรือไม่ แต่ไม่ปรากฏว่าพระราชาทรงมิได้กระทบกพร่องแต่อย่างใด จึงมีการถกเถียงกันถึงหนทางที่จะปัดเป่า ภยันตราย ที่เกิดขึ้น สุดท้าย บรรดาเจ้าลิจฉวีจึงตกลง ให้เชิญเสด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า มาโปรด เมื่อเจ้าลิจฉวีจากนครเวสาลี ได้เข้าเฝ้าและการาบทูลความเป็นไปแล้ว พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงพิจารณาว่า หากพระองค์ได้ตรัสรัตนสูตรในกรุงเวสาลีแล้ว การอารักขาจักแผ่ไปแสนโกฏิจักรวาล จบสูตร สัตว์ ๘๔,๐๐๐ จักตรัสรู้ธรรม ดังนั้นแล้ว จึงทรงรับนิมนต์

ฝ่ายพระเจ้าพิมพิสาร ผู้ทรงอุปฐากพระผู้มีพระภาคเจ้า ทรงทราบเช่นนั้น ก็โปรดให้รีบแต่งทางเสด็จพระพุทธดำเนิน ระยะทางจากกรุงราชคฤห์ ถึงแม่น้ำคงคา อันเป็นพรมแดน แห่งแคว้นทั้งสองนั้น ๕ โยชน์ รับสั่งให้ปราบพื้นถมดิน ทำทางให้เรียบ ให้ปลูกที่ประทับแรมทุกโยชน์ เตรียมให้เสด็จวันละโยชน์ แล้วทูลเชิญเสด็จพระสังฆาสัมพุทธเจ้าเสด็จออกจากกรุงราชคฤห์ พร้อมด้วยภิกษุ ๕๐๐ รูป มีการส่งเสด็จอย่างเอิกเกริกมโหฬาร

อานุภาพแห่งรัตนสูตร

ครั้นเมื่อเสด็จถึงเขตแดนนครเวสลี ลำดับนั้น พอพระผู้มีพระภาคเจ้ายกพระบาทแรก วางลงริมฝั่งแม่น้ำคงคา ฝนโบกขรพรรษก็โปรยเม็ดลงมา ซากศพทั้งปวงถูกน้ำพัดส่งลงสู่แม่น้ำคงคา พื้นดินก็สะอาดสะอ้าน และเมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จถึงกรุงเวสาลี ท้าวสักกะจอมทวยเทพ อันหมู่เทพห้อมล้อมก็เสด็จมาถึง ยังผลให้อมุษย์ทั้งหลายต้องหลบลี้หนีไปจากเมืองเวสาลีเป็นอันมาก

ลำดับต่อมา พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับยืนใกล้ประตูพระนครทรงเรียกท่านพระอานนท์มา สั่งว่า ดูก่อนอานนท์ เธอจงเรียนรัตนสูตรนี้ ถือเครื่องประกอบพลีกรรม เที่ยวเดินไประหว่างปราการ ๓ ชั้นแห่งกรุงเวสาลีกับพวกเจ้าลิจฉวีราชกุมาร ทำพระปริตร แล้วได้ตรัสรัตนสูตร พอพระเถระกล่าวว่า ยงฺกิ กญฺจิ เท่านั้น พวกอมนุษย์ที่อาศัยกองขยะและที่อยู่ตามฝาเรือนเป็นต้น ซึ่งยังไม่หนีไปในตอนแรก ก็พากันหนีไปทางประตูทั้ง ๔ ประตูทั้งหลายก็ไม่มีที่ว่าง อมนุษย์บางพวก เมื่อไม่ได้ที่ว่างที่ประตูทั้งหลาย ก็ทลายกำแพงเมืองหนีไป

โรคสงบ

พอพวกอมนุษย์พากันไปแล้ว พวกมนุษย์ทั้งหลายก็บรรเทา โรคก็สงบไป พวกมนุษย์ทั้งหลายก็พากันออกมาบูชาพระเถระด้วยดอกไม้ ของหอม เป็นต้น เหล่ามหาชนต่างเอาของหอมทุกอย่างฉาบทาบนสัณฐาคารที่ประชุม ท่ามกลางพระนคร ทำเพดานขจิตด้วยรัตนะ ประดับด้วยเครื่องประดับทั้งปวง ปูพุทธอาสน์ลง ณ ที่นั้นแล้ว จึงนำเสด็จพระผู้มีพระภาคเจ้ามาประทับ